تنگی نفس، که در پزشکی به آن دیسپنه (dyspnea) گفته می‌شود، حالتی است که فرد احساس می‌کند نمی‌تواند به راحتی نفس بکشد یا هوای کافی دریافت نمی‌کند. این عارضه می‌تواند ناگهانی (حاد) یا مزمن باشد و اغلب نشانه‌ای از مشکلات اساسی در بدن است. تنگی نفس شایع است و می‌تواند ناشی از شرایط قلبی، ریوی یا عوامل دیگر باشد. درک دلایل آن، روش‌های درمان و راه‌های پیشگیری می‌تواند به افراد کمک کند تا این مشکل را مدیریت کنند و کیفیت زندگی خود را بهبود بخشند. این مقاله از وب سایت دکتر کتایون رحمدل، بر اساس منابع معتبر پزشکی، به بررسی این موضوع می‌پردازیم.
علت تنگی نفس
دیسپنه معمولاً به دلیل مشکلات قلبی یا ریوی ایجاد می‌شود، زیرا قلب و ریه‌ها مسئول انتقال اکسیژن به بدن و دفع دی‌اکسید کربن هستند. با این حال، عوامل دیگری نیز می‌توانند در بروز آن نقش داشته باشند. دلایل تنگی نفس عبارتند از:
مشکلات قلبی
- نارسایی قلبی: قلب نمی‌تواند خون را به‌خوبی پمپ کند، مایع در ریه‌ها جمع می‌شود.
- کاردیومیوپاتی: ضعف عضله قلب، که اکسیژن‌رسانی را مختل می‌کند.
- حمله قلبی: انسداد جریان خون به قلب، که باعث کمبود اکسیژن می‌شود.
- پریکاردیت: التهاب کیسه اطراف قلب، که حرکت قلب را محدود می‌کند.
- آریتمی قلبی: ضربان نامنظم قلب، که جریان خون را کاهش می‌دهد.
علائم همراه با این شرایط شامل تنگی نفس ناگهانی یا مزمن، درد قفسه سینه، خستگی یا ضعف، تورم پاها یا مچ پا، سرگیجه یا غش و در موارد شدید آبی شدن لب‌ها یا انگشتان می باشند. تنگی‌نفس قلبی می‌تواند خطرناک باشد. بنابراین علائم را نادیده نگیرید و سریعاً به پزشک عمومی یا متخصص قلب (کاردیولوژیست) مراجعه کنید.
مشکلات ریوی
- آسم : التهاب و تنگ شدن راه‌های هوایی، اغلب با محرک‌هایی مانند آلرژن‌ها یا ورزش.
- بیماری انسدادی مزمن ریه :(COPD) شامل آمفیزم و برونشیت مزمن، که جریان هوا را مسدود می‌کند.
- پنومونی: عفونت ریه که باعث التهاب و تجمع مایع می‌شود.
- آمبولی ریوی : لخته خون در شریان‌های ریه، که جریان خون را مختل می‌کند.
- فیبروز ریوی : زخم شدن بافت ریه، که انعطاف‌پذیری ریه را کاهش می‌دهد.
- ادم ریوی: تجمع مایع در کیسه‌های هوایی ریه.
- فشار خون ریوی : افزایش فشار در شریان‌های ریه، که تنفس را دشوار می‌کند.
این مشکل اغلب با خس‌خس سینه، سرفه خشک یا همراه خلط، درد قفسه سینه ، تب، تنفس سریع یا پر سروصدا و خستگی یا احساس خفگی همراه است. تنگی نفس ناشی از بیماریهای ریوی می‌توانند جدی باشند. بنابراین برای تشخیص و درمان به متخصص ریه (پولمونولوژیست) مراجعه کنید.
سایر دلایل تنگی نفس
- کم‌خونی (آنمی): کمبود گلبول‌های قرمز خون که اکسیژن را حمل می‌کنند.
- اضطراب یا حملات پانیک: باعث تنفس سریع و احساس کمبود هوا می‌شود.
- چاقی: فشار اضافی روی ریه‌ها.
- عدم فعالیت بدنی: ضعف عضلات تنفسی.
- آلرژی‌ها یا عفونت‌های ویروسی: مانند سرماخوردگی یا آنفولانزا.
- مسمومیت با مونوکسید کربن یا قرار گرفتن در دماهای شدید.
- عوارض جانبی داروها مانند بتابلوکرها.
در موارد حاد، مانند آنافیلاکسی (واکنش آلرژیک شدید) یا خفگی، تنگی نفس می‌تواند تهدیدکننده زندگی باشد. علاوه بر احساس کمبود هوا، علائم ممکن است شامل تنفس سریع، تپش قلب، سفتی قفسه سینه، خس‌خس، یا تنفس پر سر و صدا باشد. در موارد شبانه (دیسپنه پاروکسیسمال شبانه)، فرد ممکن است یک یا دو ساعت پس از خواب بیدار شود و احساس خفگی کند. اگر تنگی‌نفس با درد قفسه سینه، سرگیجه، آبی شدن لب‌ها یا تورم پاها همراه باشد، فوراً به پزشک مراجعه کنید.
مراحل تشخیص تنگی نفس
تشخیص تنگی نفس فرآیندی چندمرحله‌ای است که پزشک با گرفتن شرح حال دقیق، معاینه فیزیکی و انجام آزمایش‌های لازم، علت اصلی آن را مشخص می‌کند. زیرا این عارضه می‌تواند ناشی از بیماریهای قلبی، ریوی، عصبی یا حتی کم‌خونی باشد، بنابراین ارزیابی باید جامع انجام شود. مراحل تشخیص دیسپنه عبارت است از:
۱. گرفتن شرح حال (History Taking)
پزشک از بیمار درباره موارد زیر سؤال می‌پرسد:
- شروع تنگی نفس (ناگهانی یا تدریجی)
- شرایط ایجاد یا تشدید آن (فعالیت، استراحت، شب‌ها هنگام خواب)
- علائم همراه (سرفه، خس‌خس سینه، درد قفسه سینه، تب، تعریق، کاهش وزن، اضطراب)
- سابقه بیماریهای قلبی، ریوی، آلرژی، دیابت، فشار خون
- مصرف سیگار، داروها یا قرار گرفتن در معرض آلاینده‌ها
۲. معاینه فیزیکی
پزشک علائم بالینی را بررسی می‌کند:
- صدای ریه‌ها (وجود خس‌خس، رال یا کاهش صدا)
- ضربان قلب و صداهای غیرطبیعی قلب
- اندازه گیری اکسیژن خون با دستگاه پالس‌اکسی‌متر
- بررسی رنگ پوست و لب‌ها (برای کبودی ناشی از کمبود اکسیژن)
- معاینه پاها برای ادم (ورم) که می‌تواند نشانه نارسایی قلبی باشد.
۳. آزمایش‌ها و بررسی‌های پاراکلینیکی
بررسی‌های ریوی جهت تشخیص تنگی نفس شامل آزمایشات زیر است:
- رادیوگرافی قفسه سینه :(X-ray) برای تشخیص عفونت ریه، آب آوردن ریه یا بیماریهای ریوی.
- سی‌تی‌اسکن قفسه سینه : بررسی دقیق‌تر تومور، آمبولی ریه یا بیماریهای بینابینی ریه.
- اسپیرومتری و تست‌های عملکرد ریه : برای تشخیص آسم یا .COPD
- پالس‌اکسی‌متری و گازهای خون شریانی :(ABG) برای ارزیابی سطح اکسیژن و دی‌اکسیدکربن خون.
بررسی‌های قلبی شامل:
- نوار قلب :(ECG) بررسی ریتم و شواهد ایسکمی یا سکته قلبی.
- اکوکاردیوگرافی: برای ارزیابی عملکرد قلب و دریچه‌ها.
- آزمایش BNP یا :NT-proBNP برای تشخیص نارسایی قلبی.
- تست ورزش قلبی :(Stress test) در صورت شک به بیماری عروق کرونر.
بررسی‌های خونی
- شمارش کامل خون(CBC): تشخیص کم‌خونی یا عفونت.
- آزمایش تیروئید: پرکاری یا کم‌کاری تیروئید می‌تواند باعث تنگی نفس شود.
- بررسی سطح الکترولیت‌ها و عملکرد کلیه و کبد.
روش‌های درمان تنگی نفس
تنگی نفس یک علامت بالینی است و بسته به علت زمینه‌ای آن روش‌های درمانی متفاوتی دارد. درمان پزشکی معمولاً بر اساس تشخیص پزشک و نتایج آزمایش‌ها، تصویربرداری و معاینات انجام می‌شود:
1. درمان دارویی
- برونکودیلاتورها (گشادکننده‌های راه هوایی): مانند سالبوتامول یا ایپراتروپیوم برای آسم و COPD.
- کورتیکواستروئیدهای استنشاقی یا خوراکی: کاهش التهاب در بیماریهای ریوی مانند آسم و بیماری انسدادی مزمن ریه.
- آنتی‌بیوتیک‌ها: در صورت وجود عفونت‌های ریوی مثل ذات‌الریه.
- داروهای قلبی: مانند دیورتیک‌ها برای نارسایی قلبی (کاهش تجمع مایع در ریه‌ها)، مهارکننده‌های ACE یا بتابلاکرها برای کنترل فشار خون و بیماریهای قلبی.
- داروهای ضدلخته (آنتی‌کواگولانت‌ها) : در موارد آمبولی ریه.
- داروهای ضداضطراب: اگر تنگی نفس منشأ عصبی یا اضطرابی داشته باشد.
۲. اکسیژن‌تراپی
در بیمارانی که دچار هیپوکسمی (کاهش اکسیژن خون) هستند، تجویز اکسیژن از طریق ماسک یا کانول بینی ضروری است.
۳. توان‌بخشی و فیزیوتراپی ریوی
تمرینات تنفسی و ورزش‌های تخصصی برای بهبود عملکرد ریه‌ها در بیماران مزمن ریوی مثل COPD.
۴. مداخلات تهاجمی یا جراحی
- برونکوسکوپی: برای خارج کردن جسم خارجی یا تخلیه ترشحات.
- کارگذاری استنت در مجاری هوایی: در موارد انسداد شدید.
- جراحی قلب یا ریه : در صورت وجود بیماریهای جدی (مانند پیوند ریه در نارسایی پیشرفته).
۵. درمان بیماریهای زمینه‌ای
کنترل آسم، نارسایی قلبی، کم‌خونی، بیماری کلیوی یا تیروئید می‌تواند نقش مهمی در کاهش تنگی نفس داشته باشد.
به طور خلاصه، درمان تنگی نفس صرفاً رفع علامت نیست، بلکه بر اساس علت اصلی انتخاب می‌شود. مثلاً درمان نارسایی قلبی با داروهای مدر، درمان آسم با اسپری‌های تنفسی، و درمان اضطراب با مشاوره و داروهای آرام‌بخش انجام می‌گیرد.
جراح قفسه سینه (توراکس) چه نقشی در درمان تنگی نفس دارد؟
پزشک و جراح بیماریهای قفسه سینه (متخصص توراکس) نقش مهمی در تشخیص، درمان دارویی و جراحی تنگی نفس دارند، به‌ویژه وقتی که علت آن مربوط به ریه‌ها، مجاری تنفسی، قفسه سینه یا حتی ساختارهای اطراف آن باشد. جراح توراکس پس از تصویربرداری و انجام تست های عملکرد ریه بیماری را تشخیص می دهد و در صورت وجود تومور، فیبروز ریه، عفونت‌های مزمن، یا ناهنجاری‌های قفسه سینه درمان دارویی و یا جراحی تهاجمی را آغاز می نماید. اقدامات تهاجمی برای درمان تنگی نفس در شرایط حاد عبارتند از :
- برونکوسکوپی: برای خارج کردن جسم خارجی، نمونه‌برداری از ضایعات یا باز کردن مجاری مسدود.
- جراحی قفسه سینه Thoracotomy : یا ویدئو توراکوسکوپی VATS یک روش کم تهاجمی برای درمان تومورها، کیست‌ها یا بیماریهای پلور (غشای ریه) می‌باشد.
- تخلیه مایع یا هوا از فضای جنب:(Pleural effusion) با روش‌هایی مانند توراسنتز یا لوله‌گذاری قفسه سینه انجام می‌شود.
- جراحی اصلاحی دیافراگم یا دیواره قفسه سینه: اگر علت تنگی نفس مربوط به تغییر شکل یا اختلال در این ساختارها باشد.
- پیوند ریه: در موارد نارسایی شدید و پیشرفته ریه.
معرفی بهترین جراح قفسه سینه در تهران
در میان جراحان قفسه سینه، دکتر کتایون رحمدل به عنوان یکی از پزشکان برجسته و باتجربه شناخته می‌شوند. ایشان در کنار توان علمی بالا، از جدیدترین روش‌های جراحی کم‌تهاجمی همچون ویدئو توراکوسکوپی (VATS) بهره می‌برند که موجب کاهش درد، کوتاه‌تر شدن دوران نقاهت و بهبود سریع‌تر بیماران می‌شود. علاوه بر مهارت‌های حرفه‌ای، اخلاق پزشکی، صبر و دلسوزی ایشان از مهم‌ترین ویژگی‌هایی است که بیماران به آن اشاره می‌کنند. همین ترکیب دانش تخصصی و توجه انسانی باعث شده است که نام دکتر رحمدل در میان بهترین جراحان قفسه سینه کشور بدرخشد. برای مشاوره و یا رزرو نوبت با شماره تلفن ۰۲۱۲۲۸۶۱۶۸۴ تماس بگیرید و یا در واتساپ ۰۹۱۲۱۵۹۵۸۹۲ پیغام بگذارید.
یک پاسخ
سلام خانمی دکتر من تپش قلب همراه با تنگی نفس دارم چه کار باید بکنم؟
پزشک اعتقاد داره از فشار خون بالا هستش اما بعضی وقت ها بدون افزایش فشار خون هم این حالت بهم دست میده